Pakico mangel ta asina importante?

mangel halto
Imagen: Mangel Halto, Aruba | Najib Gomez
Mangel (mangrove) ta matanan unico. Nan por crece y sobrevivi caminda otro matanan no por. Nan presencia ta beneficia nos medio ambiente, costanan, bestia y e ser humano.
Siguientemente por lesa algun di e motibonan cu ta haci conservacion di mangel importante.

Barera natural 
Mangel por fungi como un barera pa nos costanan, protehando nos costanan contra erosion. E structura di e raiznan ta yuda kibra e energia di olanan y e coriente di lama, asina minimalisando e efecto di erosion riba nos costanan. Especialmente den temponan extremo manera un horcan of tsunami, mangelnan por haci un diferencia grandi. A ser demostra cu e daño causa pa horcan na costanan caminda mangelnan a wordo kita, tawata mas severo cu areanan caminda no a kita mangel.

Mangelnan por hasta yuda contra efectonan di rising sea levels. Areanan band’i costanan sin mangel tin mas chens pa sufri daño di erosion pa motibo di rising sea levels. E erosion aki ta habri caminda pa mas awa subi tera. Mangelnan ta reduci e daño di erosion cu rising sea levels ta trece y asina ta yuda preveni cu pa motibo di erosion mas awa por haya su caminda pa subi tera.
Ora mangel desaparece, un gran cantidad di especie tambe lo desaparece.”

Biodiversidad
Mangel ta forma un sistema ecologico hopi productivo. Areanan cu mangel ta un habitat pa un gran cantidad di especie cu ta biba, come y/of reproduci den cercania di mangelnan. Ta trata tanto di especienan bou di awa manera pisca, como otro especia manera parha. Ora mangel desaparece, un gran cantidad di especie tambe lo desaparece. Un perdida di mangelnan no lo tin un efecto negativo solamente riba e especienan bibando den e area di mangelnan. E efecto lo ta mas grandi riba un nivel ecologico. Ta ser estima cu alrededor di 80% di pesca mundial ta depende di mangel sea directamente of indirectamente.

Mangelnan ta crea un sitio adecua pa diferente pisca sobrevivi den e prome fasenan di nan bida. Pisca hoben por haya cuminda den cercania di e mangelnan y por sconde pa pisca mas grandi cu por come nan. Ora nan a crece suficiente, bo por haya e mesun piscanan aki band’i coralnan. Segun dr. Ghislaine Llewellyn, co-autor di un estudio cu a wordo publica den e revista Nature, por conclui cu tin hopi mas di cierto pisca na coralnan cu ta serca di mangelnan, compara cu coralnan cerca di un area cu mangelnan a wordo kita.
Conservacion di naturalesa ta conservacion di e ser humano.”

Cuminda 
E aspecto di biodiversidad tin efectonan cu por afecta nos propio cuminda. Mangelnan ta un parti esencial di un ‘food-chain’ compleho cu por yega te riba bo tayo. Na 1969, biologonan Eric Heald y William Odum di University of Miami a descubri cu blachinan di mangel cu ta cay den awa ta wordo colonisa pa bacterianan marino dentro di algun ora. E efecto di e bacteria riba e blachinan ta produci cuminda pa bestianan chikito manera bichi y shrimp. E bestianan chikito aki ta cuminda pa  entre otro parha y pisca. Pisca cu bo por haya riba bo tayo.

E ‘food-chain’ ta demostra con leu e efectonan di no cuida nos naturalesa por bay. E ta demostra cu conservacion di naturalesa ta conservacion di e ser humano.