E origen di Halloween

Halloween 002Halloween ta un evento cu ta tuma luga tur aña riba dia 31 di october. Na varios parti di mundo, hende ta disfrasa nan mes y bay un fiesta, of keda cas y wak pelicula spantoso. Pero kico nos sa di e origen di Halloween?
 
Pa cuminsa, e fecha di 31 di oktober no ta algo cu simplemente a wordo inventa. Den cultura Europeo, ya pa siglos caba, e temporada aki a marca e momento pa honra nos mortonan.
 

Tradicion Celta

E historia di Halloween ta cuminsa cu e Celtanan. E Celtanan tabata un grupo etnolinguistico (mesun etnicidad y idioma) cu tabata consisti di varios grupo di populacion cu a inhabita gran parti di Europa y Asia Menor den e epoca pre-Romano.
 
Pa e Celtanan, 1 di november tabata marca e aña nobo y tambe e fin di zomer y comienso di winter. E Celtanan tabata asocia e temporada frieu di winter cu morto y tabata kere cu un dia prome cu e aña nobo cuminsa, e barera entre e mundo di e bibonan y mortonan tabata bira asina fini cu mortonan lo por a regresa na mundo.
 
Halloween 001
 

E festival di Samhain

Un dia prome cu e aña nobo, e Celtanan tabata tene un festival yama Samhain (pronuncia como sowin). E festival aki tabata cay riba 31 di october y tabata tin como intencion pa reconoce cu e spiritonan di e mortonan tabata regresa na mundo. E lidernan spiritual (Druidanan) tabata construi candelanan grandi sagrado, unda cu hende tabata bin pa kima nan cosecha y animalnan como sacrificio na e diosnan Celta. Durante e celebracion, e Celtanan tabata bisti disfraz, tipicamente consistiendo di cabes y cuero di animal pa asina spanta e spiritonan. Parti di e celebracion tabata cu participantenan tabata conta fortuna di otro.
 
Despues di e celebracion, nan tabata hiba parti di e candela sagrado bek cas, pa asina cende di nobo nan fogon. Awo en adelante, e candela sagrado lo proteha nan durante winter.
 
Halloween 004
 

Expansion Romano & Amalgacion cu Cristianismo

Den sur di Europa, e imperio Romano tabata expandiendo den forma rapido. Pa 43 D.C. Roma a conkista mayoria di e teritorionan Celta. E expansion di Roma tabata tin como consecuencia cu mientras hopi elemento di cultura Celta a bay perdi, hopi aspecto cultural a mescla y wordo adapta.
 
Durante e siguiente 400 aña cu e teritorionan Celta tabata bou di control Romano, e celebracion Celta di Samhain a wordo mescla cu dos dia di fiesta Romano. Un di nan tabata Feralia, e dia cu Romanonan tabata conmemora nan mortonan. Tipicamente esaki tabata cay na fin di october. E di dos tabata Pomona, un dia cu Romanonan tabata honra e dios Romano di fruta y mata.
 
Halloween 005
 

Dia di Tur Santo y Dia di Tur Difunto

Cu tempo, e influencia di Cristianismo tambe a expande den e teritorionan Celta, caminda cu poco poco el a mescla cu e tradicionnan Celta mas bieu. Durante e reinado di emperador Constantino (306-337D.C.) Roma a adopta Cristinanismo como religion oficial di e imperio. Na su turno, riba 13 di mei na aña 609 D.C., Papa Bonficacio IV a establece un dia pa e celebracion di e morto di tur martir Romano. Mas despues, Papa Gregorio III a expande e festival pa asina inclui tur santo tambe y a move e fecha di 13 di mei pa 1 di november.
 
Na 1000 D.C., mas o menos 400 aña despues, misa catolico a introduci dia 2 di november como Dia di Tur Difunto. E dia aki ta pa honra e santonan y resa pa e bida di esnan recien fayeci cu no a yega shelo ainda. Tin speculacion cu misa catolico kier a intenta di remplaza e celebracion Celta cu algo aproba pa misa. Dia di Tur Difunto tabata wordo celebra na un manera hopi similar na Samhain, cu disfraz di santo, angel of demonio, sendemento di candela y varios  procesion.
 
Halloween 006
 

E origen di e nomber 'Halloween'

Dia di Tur Santo tambe tabata wordo yama Hallowtide, All-hallows of All-hallowmas. E dia prome cu Hallowmas, e fecha tradicional di e celebracion Celta di Samhein, a cuminsa wordo yama All-Hallows Eve (bispo di Dia di tur Santo). Cu tempo, e nomber All-Hallows Eve poco poco a transforma y bira conoci como Halloween.
 

Dia de los Muertos

E fecha 2 di november, Dia di Tur Difunto, te cu dia di awe ta wordo celebra grandemente na Mexico como Dia de los Muertos. E celebracion aki ta asina grandi cu awo el a cuminsa expande y bira conoci pafo di Mexico. Un bon ehempel di e aceptacion di e tradicion aki ta e pelicula anima di Disney/Pixar titula Coco.
 
 

Celebracion actual

Cu colonisacion di Norte America, tradicionnan manera Halloween tambe a crusa e oceano Atlantico. Y mescos cu na Europa e ritualnan Celta a mescla cu ritualnan Cristian, na Merca e fiesta di Halloween a sigui desaroya cu influencia di Indjan y varios imigrante Europeo. Specialmente miyones di imigrante di Irlanda cu tabata scapa di un crisis devastador (Great Famine).
 
Similarmente na Samhain, e Halloween Americano tabata wordo organisa pa celebra e cosecha. Participantenan tabata conta storia di mortonan, conta fortuna di otro, baila, canta y pasa bon.
Tambe nan tabata bisti na disfraz y pasa cas pa cas puntrando pa cuminda of placa; un concepto cu a wordo copia di tradicionnan Ingles y Irlandes. Ora cu hende nenga di duna algo, e participantenan tabata haci travesura of hasta comete actonan di vandalismo riba nan cas of cura. Esaki tataba conoci como 'trick or treat'.
 
Halloween 003
 
Mescos cu Pasco, Halloween cu tempo a perde hopi di su aspectonan spiritual y religioso. Na Merca, tabata tin un esfuerso na final di siglo 19 pa haci e celebracion menos espantoso. Asina a cuminsa enfoca mas riba famia, cuminda, wega y menos riba bruheria, vandalismo y e aspectonan di bida despues di morto. Cu tempo, e manera mas comun di celebra Halloween tabata cu fiesta pa mucha y adulto. 
 
Awendia, na varios pais rond mundo como tambe na Aruba, Halloween ta un dia di fiesta cu ta trece cun'e un temporada di celebracion. Pa comerciante, un bon momento pa haci un promocion. Pa mucha, hoben y adulto, un bon oportunidad pa sali disfrasa y atende un bon fiesta.